Ἡ πατρότητα τῆς ἀνωτέρω ρήσεως ἀνήκει στὸν Σόλωνα, ὅμως ἀναλλοίωτος ἐννοιολογικῶς μεταφέρθηκε ὡς τὰ χρόνια μας μὲ τὴν παροιμία «ἡ γλῶσσα κόκκαλα δὲν ἔχει καὶ κόκκαλα τσακίζει» (εἰκ. 1).
Ὡστόσο τὸ περιστατικὸ ποὺ παρουσιάζουμε σήμερα (εἰκ. 2), ἔρχεται ν’ ἀποδείξει ὅ,τι ἡ ρήση τοῦ Σόλωνος καὶ ἡ συνακόλουθος σημερινὴ παροιμία, πέραν τῆς αὐτονόητης μεταφορικῆς ἔννοιας, ἔχουν ἀμφότερες καὶ κυριολεκτικὴ παρόμοια!!
Ὁ ἀσθενὴς εἶναι 57 ἐτῶν, ἄνδρας, προσῆλθε στὸ ἐργαστήριο μας προκειμένου νὰ κάνει πανοραμικὴ ἀκτινογραφία ὀδόντων, χωρὶς νὰ ἔχει προηγουμένως ἐπισκεφθεῖ ὀδοντίατρο, ὧστε σὲ δεύτερο χρόνο νὰ τὴν προσκομίσει στὸ γιατρό του γιὰ τὰ περαιτέρω. Ἐρωτηθεὶς γιὰ τὰ κίνητρα τῆς ἐπισκέψεώς του μᾶς ἀνέφερε, ὅτι ἀπὸ ἔτους παρατήρησε ξηροστομία, ὅμως ἀπὸ τριμήνου περίπου ἐγκαταστάθηκε στὴν κάτω γνάθο διαρκῶς ἐπεδεινούμενο ἄλγος-ὡς μὴ ἔδει κατὰ τὴν ἄποψή τοῦ ἀσθενοῦς-, δεδομένου ὅτι ἀπὸ ἐτῶν εἶχε διενεργηθεῖ ἐξαγωγὴ τῶν ΑΡ κάτω γομφίων καὶ προγόμφιων. Παράλληλα ἔνοιωθε, ὅπως ἀνέφερε, τοπικὴ διόγκωση κάτω ἀπὸ τὸ ΑΡ μέρος τῆς γλώσσης, τὶς τελευταῖες δὲ ἑβδομάδες ἄρχισε νὰ αἰσθάνεται αἱμωδία τοῦ ΑΡ ἡμίσεως τῆς κάτω γνάθου καὶ τῆς γλώσσης.
Στὴν πανοραμικὴ ἀκτινογραφία (εἰκ. 2) ποὺ διενεργήσαμε, διαπιστώθηκε, ὅ,τι τὸ πρόβλημα τοῦ ἀσθενοῦς ἔπρεπε νὰ τοποθετηθεῖ σὲ ἄλλη διάσταση, ὁπωσδήποτε πέραν κάθε ὀδοντογενοῦς αἰτίας. Ὁ ΑΡ κλάδος τῆς κάτω γνάθου παρουσιάζει πλήρη ἀποδιοργάνωση τῆς ὀστικῆς ὑφῆς του. Παρατηρεῖται διάσπαση τοῦ ὀστικοῦ φλοιοῦ, εἰκόνα δίκην μωσαϊκοῦ τῆς ὑποκείμενης σπογγώδους ὀστικῆς οὐσίας ὑπὸ τὴν ἔννοιαν ἐναλασσόμενων διαυγαστικῶν καὶ ἀκτινοσκιερῶν ἑστιῶν ἀλλόκοτου ἢ ἀκανονίστου σχήματος καὶ ποικίλλου μεγέθους-πάντως μικροῦ-. Οἱ παρατηρούμενες ἀλλοιώσεις φαίνεται νὰ ἐπεκτείνονται μέχρι τοῦ συστοίχου φατνιακοῦ πόρου ἢ καὶ νὰ τὸν ὑπερβαίνουν κατὰ τόπους. Ἡ εἰκόνα τοῦ ὀστοῦ τῆς κάτω γνάθου θέτει ζήτημα διαφοροδιαγνώσεως ὀστικῆς νεοπλασίας αὐτοχθόνου χαρακτῆρος δηλ. προερχομένης ἐξ αὐτοῦ τούτου τοῦ ὀστοῦ τῆς κάτω γνάθου ἢ προσβολῆς τοῦ τελευταίου δευτερογενῶς, κατόπιν διηθήσεώς του ἐκ πρωτογενοῦς νεοπλασίας ἐντοπιζομένης σὲ παρακείμενα ἀνατομικὰ στοιχεῖα. Ἡ ἰσχυρὴ ὑποψία μας γιὰ νεοπλασία τοῦ ΑΡ ὑπογλωσσίου σιελογόνου ἀδένος, ἐπινεμήσεως δὲ καὶ διηθήσεως τοῦ παρακειμένου ὀστοῦ τῆς κάτω γνάθου, στηριζόταν πρωτίστως στὴν διόγκωση τοῦ ἀδένος, ὅπως μᾶς φάνηκε καὶ στὴν ψηλάφηση ποὺ παράλληλα μὲ τὴν ἀκτινογραφία διενεργήσαμε.
Μετὰ τὰ ἀνωτέρω ἐξηγήσαμε στὸν ἀσθενῆ τὴν σοβαρότητα τῶν ἀκτινολογικῶν εὑρημάτων καὶ τὴν ἀνάγκη νὰ ἐπισκεφθεῖ γναθοχειρουργὸ καὶ ΩΡΛ διὰ τὴν ἄμεση ἐφαρμογὴ θεραπευτικῶν μέτρων. Μετὰ ἕνα μῆνα μᾶς ἐπισκέφθηκε ἡ σύζυγός του καὶ μᾶς ἀνακοίνωσε τὰ εὑρήματα τῆς βιοψίας: βλεννοεπιδερμοειδές καρκίνωμα τοῦ ὑπογλωσσίου σιελογόνου ἀδένος ΑΡ!! Διαπιστώθηκε προσβολὴ ἐπιχωρίων λεμφαδένων τῆς συστοίχου τραχηλικῆς χώρας. Ἔγινε ἐκτομὴ τοῦ ὑπογλωσσίου σιελογόνου ἀδένος, τμήματος τῆς γλώσσης, ἀφαίρεση τῶν διηθημένων λεμφαδένων, εὑρεία ἐκτομὴ τοῦ ΑΡ κλάδου τῆς κάτω γνάθου, τέλος δὲ ἀνασυγκρότηση αὐτῆς μὲ εἰδικὸ κεραμικὸ ὑλικό. Θὰ ἀκολουθήσει ἀκτινοθεραπεία καὶ ἐφαρμογὴ χημειοθεραπείας.
Τὰ νεοπλάσματα τῶν σιελογόνων ἀδένων εἶναι γενικῶς σπάνια, ἀποτελοῦν δὲ τὸ 3% - 6% τῶν ὄγκων τῆς περιοχής τῆς κεφαλῆς καὶ τοῦ τραχήλου, χαρακτηρίζονται δὲ ἀπὸ μεγάλη ποικιλομορφία ὅσον αφορᾶ τὸν ἱστολογικὸ τύπο καὶ τὴν ἐπιθετικότητα τους.
Ἡ συχνότητα κατανομῆς των εἶναι: .
Ὅγκοι παρωτίδος (70%) : 80% καλοήθεις , 20% κακοήθεις.
Ὄγκοι μικρῶν σιελογόνων ἀδένων (22%) : 20% καλοήθεις, 80% κακοήθεις.
Ὄγκοι ὑπογναθίου ἀδένος (8%) : 50% καλοήθεις, 50% κακοήθεις.
Ὄγκοι ὑπογλωσσίου ἀδένος (1%) : 10% καλοήθεις, 90% κακοήθεις.
Ἡ ἀνατομία τῶν σιελογόνων ἀδένων φαίνεται στὴν εἰκ. 3.
Τὰ συμπτώματα ἔχουν νὰ κάνουν μὲ τὴν ἐντόπιση τῶν νεοπλασιῶν.
- Ἀρχικῶς ἐμφανίζεται μία ἀνώδυνος διόγκωση, ποὺ ἐπὶ μακρὸν παραμένει σταθερὰ ἢ ἐπιδεινοῦται βραδέως, ἔμπροσθεν ἢ κάτωθεν τοῦ ὠτός (ὄγκοι παρωτίδος), στὴν ὑπερώα (οὐρανῖσκο), τὰ χείλη ἢ τὸν βλεννογόνο τῆς παρειᾶς (ὄγκοι μικρῶν σιελογόνων ἀδένων), στὴν περιοχὴ τοῦ τραχήλου καὶ κάτωθεν τῆς κάτω γνάθου (ὄγκοι ὑπογναθίου).
- Δυσκαταποσία ἢ δυσκολία στὸ ἄνοιγμα τοῦ στόματος.
- Ξηροστομία (ὄγκοι ὑπογλωσσίων συνήθως)
- Προϊόντος τοῦ χρόνου ἡ ἀνώδυνος διόγκωση μετατρέπεται σὲ ἐπώδυνο, φαίνεται νὰ καθηλοῦται στοὺς παρακείμενους ἱστούς, αἰφνιδίως δὲ ἀρχίζει νὰ αὐξάνεται ταχέως σὲ μέγεθος, μπορεῖ δὲ νὰ προκαλέσει (διὰ τοὺς ὄγκους τῆς παρωτίδος) πάρεση τοῦ προσωπικοῦ νεύρου καὶ τέλος,
- διόγκωση ἐπιχωρίων λεμφαδένων.
Ἡ διάγνωση τίθεται μὲ κλινικὴ ἐξέταση, ὑπερηχογράφημα, ἀξονικὴ ἢ καὶ μαγνητικὴ τομογραφία. Ἐφόσον τίθεται ἡ ὑποψία ἐπεκτάσεως τῆς νόσου στὰ ὀστᾶ τῆς γνάθου, γίνεται καὶ πανοραμικὴ ἀκτινογραφία ὀδόντων, τέλος δὲ στὴν πλειονότητα τῶν περιπτώσεων θὰ χρειαστεῖ καὶ λήψη κυττάρων (βιοψία διὰ λεπτῆς βελόνης-FNA).
Ἀπὸ τοὺς συχνότερους καλοήθεις ὄγκους τῶν σιελογόνων ἀδένων εἶναι τὸ πλειόμορφο ἀδένωμα ἢ μικτὸς ὄγκος καὶ ὁ ὄγκος τοῦ Warthin.
Ἀπὸ τοὺς κακοήθεις ὄγκους συχνότερα ἀπαντᾶται τὸ βλεννοεπιδερμοειδὲς καὶ τὸ ἀδενοκυστικὸ καρκίνωμα.