Ἡ ἱστορία τῆς μαστογραφίας ξεκινᾶ τὸ 1913 καὶ χωρίζεται σὲ 3 περιόδους, τὴν 1η (1913-1940), τὴν 2η (1940-1970) καὶ τὴν 3η (1970-σήμερα).
Μολονότι ἡ μαστογραφία καὶ τὸ test Παπανικολάου ἀποτελοῦν τὰ πιὸ σημαντικὰ ὅπλα πρόληψης καὶ διάγνωσης καρκίνου στὶς γυναῖκες, ὁ ἰατρικὸς κόσμος καθυστέρησε νὰ ἀποδεχθεῖ τὴν χρησιμότητα τῆς μαστογραφίας, γιὰ λόγους ποὺ εἶχαν νὰ κάνουν κυρίως μὲ τὴν ἀκτινοπροστασία καὶ τὴν ποιότητα τῆς εἰκόνας.
1913-1940
Στὴν α΄περίοδο κυριαρχοῦν οἱ προσπάθειες ἀπεικόνισης χειρουργικῶν παρασκευασμάτων ὕστερα ἀπὸ μαστεκτομές μὲ τεχνικὲς κλασσικῆς ἀκτινολογίας. Πρωταγωνιστὴς εἶναι ὁ Γερμανὸς χειρουργός, Καθηγητὴς στὸ πανεπιστήμιο τοῦ Βερολίνου Α. Salomon.
Ὕστερα ἀπὸ ἕνα τέταρτο αἰῶνα περίπου καὶ ἀλλεπάλληλες δημοσιεύσεις ὁ Salomon, συνεπικουρούμενος καὶ ἀπὸ τὸν καθηγητὴ Stafford Warren στὶς ΗΠΑ, κατέληξε στὸ συμπέρασμα ὅτι μπορεῖ νὰ γίνει προεγχειρητικὰ ἀκριβὴς ἀκτινολογικὴ ἔρευνα τοῦ καρκίνου τοῦ μαστου.
1940-1970
Οἱ ἔρευνες ἄρχισαν νὰ στρέφονται στὴν ἀνακάλυψη τεχνικῶν καὶ μέσων γιὰ τὴν ἀξιόπιστη ἀπεικόνιση τῶν ἀλοιώσεων τοῦ μαστοῦ ἐν μέσω ὅμως ὀξείας ἀμφισβήτησης τῆς ἀσφάλειας, τῆς ἀπεικόνισης καὶ τῆς καταγραφῆς. Τὴν περίοδο αὐτὴ πρωταγωνιστεῖ ὁ Καθηγητὴς
- Leborgneἀπό τὸ Montevideo ταῆς Ἀργεντινῆς, ὁ ὁποῖος δημοσίευσε πολλὰ ἄρθρα γιὰ τὴν ἀνάλυση τῆς τεχνικῆς ἀκτινολογικῆς ἀπεικονίσεως τοῦ μαστοῦ.
Οἱ ἑταιρεῖες κατασκευῆς ἀκτινολογικῶν μηχανημάτων ἐξακολουθοῦσαν ὅμως νὰ παραμένουν σιωπηλές, ἀναμένοντας περαιτέρω προόδους στὴν ἔρευνα. Ἐξαίρεση ἀποτέλεσε ἡ Siemens, ἡ ὁποία ἀποφάσισε νὰ ἐπενδύσει στὸν τομέα τῆς μαστογραφίας ἔχοντας σύμμαχο τὶς πλούσιες ἐμπειρίες της ἀπὸ τὴν κατασκευὴ μηχανημάτων κλασσικῆς ἀκτινολογίας ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ 19ου αἰώνα.
Ἔτσι λίγο πρὶν τὸ 1960 παρουσίασε τὸν πρῶτο της μαστογράφο στὸ Βέλγιο μὲ τὴν ὀνομασία Senographe (εἰκ. 1). Μέχρι τὸ 1970 ἡ Siemens εἶχε πουλήσει 2000 περίπου τέτοια μηχανήματα σ’ὅλον τὸν κόσμο! Αὐτὸ ὤθησε καὶ ἄλλες ἑταιρεῖες νὰ ἐπενδύσουν στὸν χῶρο, βελτιώνοντας τὴν ποιότητα τῆς εἰκόνας.
Ὁ προβληματισμὸς ὅμως γιὰ τὴν μείωση τῆς δόσεως τῆς ἀκτινοβολίας συνεχιζόταν.
1970 – σήμερα
Τότε ὅμως, ὡς ἀπο μηχανῆς Θεὸς ἐμφανίστηκε ὁ Καθηγητὴς Ph. Strax στὶς ΗΠΑ, ὁ ὁποῖος ἔχοντας πλέον στα χέρια του ἀρκετὰ στατιστικὰ δεδομένα, ποὺ ἐνίσχυαν τὴν θέση, ὅτι ἡ προληπτικὴ μαστογραφία μειώνει τὴν θνησιμότητα ἀπὸ τὸν καρκῖνο τοῦ μαστοῦ, πρωτοστατεῖ στὴν καμπάνια καθιερώσεως τῆς μαστογαρφίας ὡς προληπτικῆς μεθόδου.
Παράλληλα στην Εὑρώπη ο L. Tabar στὴν Γερμανία και ο P. Dean στη Φινλανδία ἐξετάζουν μαστογραφικὰ πάνω ἀπὸ 130.000 ἀσθενεῖς καταλήγουν δὲ στὰ ἴδια περίπου συμπεράσματα μὲ τὸν Ph. Strax .
Τὸ 1987 ξεκινᾶ στὴν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση τὸ πρόγραμμα «ἡ Εὐρώπη κατὰ τοῦ καρκίνου» ὁπότε καὶ ἡ μαστογραφία γίνεται εὐρύτερα γνωστή καὶ ἀντικείμενο καμπάνιας ἀπὸ ἰατροὺς ὡς μέσο πρόληψης τοῦ καρκίνου.
Ἀκολούθησε συνεχὴς βελτίωση στὸν τομέα παραγωγῆς ἀκτίνων X μὲ ὑψίσυχνες λυχνίες, στὰ φίλτρα, καὶ στὰ συστήματα ἀπεικονίσεως (films-πινακίδες).
Ἔτσι φθάνουμε στὸ 2006 ὅταν ἡ εἰσαγωγὴ ψηφιακῆς τεχνολογίας, ἐπιφέρει ἐκρηκτικὴ αὔξηση τῆς εὐκρίνειας, τῆς ἐπεξεργασίας, τῆς ἀποθήκευσης καὶ τῆς μεταφορᾶς τῆς εἰκόνας, βελτιώνοντας κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο τὴν διαγνωστικὴ εὐστοχία, συνεπῶς καὶ τὴν ἔγκαιρη διάγνωση τοῦ καρκίνου τοῦ μαστοῦ. Ἡ ψηφιακὴ μαστογραφία μᾶς ἐπιτρέπει σήμερα
ν’ ἀγγίξουμε τὸ ἐντυπωσικακὸ ἀποτέλεσμα, νὰ ἔχει περιοριστεῖ ἡ θνησιμότητα ἀπὸ τὸν καρκῖνο τοῦ μαστοῦ κατὰ 28% σὲ γυναῖκες ἡλικίας ἄνω τῶν 40 ἐτῶν, ποὺ πραγματοποιοῦν ἐξέταση μαστογραφίας μέσα στὸ πλαίσιο τοῦ τακτικοῦ ἐτήσιου προληπτικοῦ ἐλέγχου.
Ἡ ψηφιακὴ Μαστογραφία ἢ Digital Mammography-DM (εἰκ. 2), ἔχει πλέον καὶ στὴν Ἑλλάδα ἀντικαταστήσει πλήρως τὴν παλιὰ ἀναλογικὴ Μαστογραφία (εἰκ. 3). Καὶ αὐτὴ ὅμως -ὅπως ἡ παλιά-χρησιμοποιεῖ ἀκτῖνες Χ, ἁπλῶς ἐδῶ διαφέρει ὁ τρόπος παραγωγῆς εἰκόνος, ὁ τελευταῖος δὲ εἶναι αὐτὸς, ποὺ τὴν διαχωρίζει σὲ δύο τύπους ψηφιακῆς Μαστογραφίας, τὴν DMFF (πλήρους πεδίου) καὶ τὴν DMCR (computerised-ὑπολογιστική) Ἡ σύλληψη τῶν ἀκτίνων Χ γίνεται στὴν μὲν πρώτη ἀπὸ ἀνιχνευτὲς Σελληνίου ἢ ἰωδιούχου Καισίου, στὴν δὲ δεύτερη ἀπὸ βελονοειδοῦς μορφῆς κρυστάλους Φωσφόρου. Αὐτοὶ οἱ ἀνιχνευτὲς μετατρέπουν τὴν ὑπ’ αὐτῶν ἀπορροφούμενη ἀκτινοβολία σὲ ἠλεκτρικὰ φορτία, τὰ τελευταῖα δὲ διὰ ἐπεξεργασίας μέσω
Η/Υ μὲ προηγμένο σύστημα ἀλγορίθμων ὑποβοηθούμενης διάγνωσης (Computed Aided Diagnosis-CAD) μετατρέπονται στὴν τελικὴ εἰκόνα ποὺ βλέπουμε, καὶ ἡ ὁποῖα μπορεῖ νὰ μεταφερθεῖ σὲ film, εἰδικὸ χαρτί, Η/Υ, CD, ἠλεκτρονικὸ ἀρχεῖο, ν’ ἀποσταλεῖ μὲ mail κλπ. Τὸ εὗρος τῆς διακριτικῆς ἰκανότητος διὰ μὲν τὴν DMFF ἀνέρχεται σὲ 100-200μ, τῆς δὲ DMCR σὲ 20-50μ. Ἡ διαφορὰ αὐτὴ δίνει πλεονέκτημα στὴν DMFF σὲ πυκνοὺς μαστοὺς καὶ σὲ ἡλικίες
< 40 ἐτῶν, τὴν δὲ DMCR καθιστᾶ ὑπέρτερη στὴν ἀνίχνευση μικροαποτιτανώσεων, ποὺ εἶναι ἴσως τὸ κρισιμώτερο κριτήριο γιὰ τὴν πρώϊμη διάγνωση τοῦ καρκίνου τοῦ μαστοῦ. Μειονέκτημα τῆς DMFF εἶναι τὸ ὑψηλὸ κόστος ἀγορᾶς καὶ συντηρήσεως ἔναντι τῆς DMCR, καὶ τὸ ὁποῖο φυσικὰ μετακυλίεται στὸ κόστος τῆς ἐξετάσεως τῆς ἀσθενοῦς. Αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ αἰτία τοῦ μικροῦ ἀριθμοῦ ἐγκατεστημένων συστημάτων τεχνολογίας DMFF συγκριτικῶς πρὸς τὸν ἀντίστοιχο ἀριθμὸ συστημάτων DMCR (ἐνδεικτικῶς 7% DMFF, 93% DMCR στὶς ΗΠΑ
τὸ 2015)! Ἡ μείωση τῆς ἀπορροφούμένης ὑπὸ τῆς ἀσθενοῦς δόσεως ἀκτινοβολίας εἶναι καὶ διὰ τὶς δύο μεδόδους DM περίπου 28-66% (ἀναλόγως τοῦ τύπου τοῦ μαστοῦ) ἔναντι τῆς ἐγκαταληφθείσης πλέον ἀναλογικῆς Μαστογραφίας.
Μὲ μεγάλη καθυστέρηση ἡ ἐλληνικὴ Πολιτεία ἐνέκρινε μόλις ἀρχὲς τοῦ 2017 τὴν ἠλεκτρονικὴ συνταγογράφηση μέσω ΕΟΠΥΥ, μὲ μία μικρή-ὡς συνήθως κάτω τοῦ κόστους- ἀποζημείωση!! Τέλος φαίνεται, ὅτι ἡ σαρωτικὴ ἐπέκταση στὸν δυτικὸ κόσμο, συνεπῶς καὶ στὴν Ἑλλάδα, κατὰ τὴν τελευταῖα 10ετία τῆς ψηφιακῆς Μαστογραφίας (DM), καὶ ὁ ἀνταγωνισμὸς μεταξύ τύπου DMFF καὶ DMCR, κρύβει μᾶλλον εὐχάριστες ἐκπλήξεις διὰ τὸ μέλλον, ὡς πρὸς τὴν πρώϊμη διάγνωση τοῦ καρκινου τοῦ μαστού!!
